Het aantal zelfdodingen in Nederland ligt jaarlijks rond de 1800. Zo ook in 2021. Zorgwekkend is echter dat het aantal zelfdodingen onder jongeren tot 30 jaar in 2021 juist hoger was dan in de jaren daarvoor. In deze leeftijdsgroep werden 300 zelfdodingen geregistreerd, ten opzichte van 265 in de jaren daarvoor. Corona is van invloed geweest op deze toename. Uit de jongvolwassenenmonitor 2021 van de GGD Hollands Noorden blijkt dat een kwart van onze jongeren tussen 16 en 25 weleens aan zelfmoord denkt en 2,5 procent geeft aan het afgelopen jaar een poging te hebben gedaan.
Tijd voor actie, ook vanuit gemeenten.

Iedereen kent wel iemand in zijn omgeving die te maken heeft gehad met zelfmoord of een poging daartoe. Van alle mensen die overlijden door zelfmoord, was 60 procent niet in beeld bij de zorg. Dat betekent dat er heel veel mensen met sombere, depressieve, neerslachtige gevoelens bij u en mij in de buurt rondlopen. Het beklemt mij enorm, als ik denk aan de radeloosheid bij mensen die deze sombere gedachten hebben en zelfmoord overwegen. Dit heeft niet alleen een enorme impact op de persoon zelf, maar ook op de omgeving: gezin, familie, vrienden, buren, op het werk of op school.
Hier ligt ook een taak bij de gemeente. Samen met 113 Zelfmoordpreventie kunt u aan de slag gaan met dit laatste taboe. U kunt als gemeente het verschil maken als aanjager, facilitator of als regisseur. Belangrijk daarbij is om erover te praten. Met een luisterend oor kan veel leed voorkomen worden.
Maar hoe herken je de symptomen? Hoe voer je zo’n gesprek?

Met een luisterend oor kan veel leed voorkomen worden

Trainingen in gespreksvoering
In 2019 is Hoorn focusgemeente voor 113 Zelfmoordpreventie geworden. Samen met vertegenwoordigers van een breed scala aan instellingen – denk aan onderwijs, politie, zorg- en welzijnsinstellingen – hebben we vier focuslijnen met concrete acties afgesproken.
- Een belangrijk onderdeel is de gatekeeperstraining. We trainen mensen buiten de zorg in het herkennen van en omgaan met suïcidaal gedrag. En voor inwoners is een online training ontwikkeld hoe je met mensen uit je omgeving in gesprek kunt gaan. Mensen van wie je vermoedt dat ze weleens aan zelfmoord denken.
- Het versterken van suïcidepreventie in de huisartsenpraktijk en in het ziekenhuis: beter signaleren, bespreken en diagnosticeren van suïcidaal gedrag, inclusief afspraken over warme overdracht en intercollegiaal overleg.
- Specifieke risicogroepen actief benaderen voor hulp, waarvan we weten dat ze extra kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van zelfmoordgedachten.
- Een publiekscampagne om het taboe op praten over zelfmoordgedachten weg te nemen en mensen aan te moedigen bij anderen te informeren naar suïcidale gedachten.

Van alle mensen die overlijden door zelfmoord, was 60 procent niet in beeld

Om ervoor te zorgen dat iedereen elkaar scherp houdt, is er per instelling een verantwoordelijk ambassadeur aangewezen die ervoor zorgt dat de afgesproken acties daadwerkelijk worden uitgevoerd.

Kortom, als gemeente kun je het verschil maken door actief mee te helpen om dit taboe-onderwerp op de kaart te zetten. Hoorn heeft hierin goede ervaringen opgedaan met steun van 113 Zelfmoordpreventie. Andere gemeenten kunnen hier hun voordeel mee doen, omdat het initiatiefwetsvoorstel Integrale suïcidepreventie, dat momenteel bij de Tweede Kamer ligt, middelen vrijmaakt om invulling te geven aan deze belangrijke verantwoordelijkheid.

Bovendien biedt de Landelijke Agenda Suïcidepreventie praktische handvatten, toegespitst op lokale behoefte en eigen sociale kaart. Op het VNG Jaarcongres in juni in Westfriesland tonen we graag een aantal voorbeelden en handvatten.