Met het Nationaal Actieplan Dakloosheid ‘Eerst een thuis’ willen we dakloosheid in Nederland fors en structureel terugdringen. Daarmee geven we invulling aan de Verklaring van Lissabon (pdf, 176 kB) om dakloosheid in 2030 te beëindigen. Dit vraagt een andere manier van denken en doen, een andere ‘mindset’ van gemeenten, van woningcorporaties, van zorgaanbieders en de samenleving als geheel.
6 leidende principes en actielijnen
Om dakloosheid terug te dringen, gaan we uit van 6 leidende en onderling samenhangende principes. Deze principes vormen het kompas van nationaal, regionaal en lokaal beleid:
- Dakloosheid voorkomen is altijd beter dan opvang of herhuisvesting.
- Huisvesting is een mensenrecht.
- Respect voor keuze en eigen regie van mensen.
- Scheiden van wonen en zorg.
- Ondersteuning is gericht op herstel.
- Ondersteuning is flexibel en op maat.
Om deze ambitie waar te kunnen maken, zoeken we de verbinding met andere beleidsvelden, zetten we in op het verbeteren van bestaanszekerheid, maken we gebruik van kennis van professionals in de zorg en ervaringsdeskundigen en geldt in alle gevallen dat mensen zelf zo veel mogelijk de regie voeren. Alleen zo kunnen we de structurele oorzaken van dakloosheid aanpakken. Het actieplan is direct gekoppeld aan de Nationale Woon- en Bouwagenda (pdf, 6,.4 MB) de Aanpak geldzorgen, armoede en schulden en het Integraal Zorgakkoord (IZA)
De 6 leidende principes zien we terug in 6 actielijnen die helpen dakloosheid sterk te verminderen:
- Versterken bestaanszekerheid
Voldoende inkomsten zijn een randvoorwaarde voor het hebben van een woning. Daarom is financiële bestaanszekerheid een belangrijk onderdeel van huisvesting en het scheiden van wonen en zorg. Het is een voorwaarde om te werken aan preventie van dakloosheid. Doelstelling: Borging van het bestaansminimum. - Preventie
Een succesvolle preventieve aanpak van dakloosheid werkt aan sociale inclusie. Dat houdt in dat wonen, inkomen, toegang tot zorg, zelfregie, informele zorg en de sociale basis op orde moeten zijn. De beeldvorming over mensen die dakloos zijn wordt bijgesteld: het kan iedereen overkomen en is een probleem van ons allemaal. Doelstelling: Dakloosheid wordt te allen tijde voorkomen. - Wonen eerst
Herstel, terugvalpreventie én het voorkomen van dakloosheid begint met stabiele huisvesting. Dat betekent dat de maatschappelijke opvang de komende jaren zoveel mogelijk wordt afgebouwd. Mensen moeten met zo min mogelijk tussenstappen een stabiele woonplek met ondersteuning kunnen krijgen. Finland is het enige land in Europa dat dakloosheid structureel heef verminderd, wat met name is gelukt door Wonen Eerst als systeemaanpak rigoureus toe te passen. Doelstelling: Iedereen heef een stabiele woonplek of wordt begeleid naar een zo 'thuis'-mogelijke oplossing met indien nodig passende ondersteuning. - Versterken van de uitvoeringspraktijk
Integraal werken en snelle hulp voor mensen is een randvoorwaarde voor minder dakloosheid. Dat geldt op ieder niveau: landelijk, regionaal en lokaal. Ook is een goede samenwerking tussen het fysieke, veiligheids-medische en sociale domein nodig. Professionals moeten kunnen doen wat nodig is om snel hulp te bieden. Doelstelling: Professionals in de uitvoeringspraktijk kunnen op basis van maatwerk snel en integraal ondersteuning bieden. - Ervaringskennis in de hele beleidscyclus, op lokaal en nationaal niveau
De inbreng van ervaringskennis is de sleutel naar effectiever beleid en betere dienstverlening. Het inzetten van ervaringskennis helpt de kloof die is ontstaan tussen de leef- en systeemwereld te verkleinen en het vertrouwen tussen overheid en burger te vergroten. Ervaringskennis wordt ingezet in de hele beleidscyclus, dat betekent zowel in de ontwikkeling van beleid als in het toetsen van beleid op lokaal en nationaal niveau. Ook wordt ervaringskennis ingezet in de uitvoering, in het contact met mensen die (dreigend) dakloos zijn. Doelstelling: Ervaringskennis wordt ingezet in de hele beleidscyclus, op lokaal en nationaal niveau. - Speciale aandacht voor bijzondere doelgroepen
De groep (dreigend) dakloze mensen is zeer divers. Voor sommige specifeke groepen zijn soms extra acties nodig om tegemoet te komen aan hun behoeften. Vanuit net Nationaal Actieplan is aandacht voor de extra kwetsbare groepen (dreigend) dakloze jongeren, dakloze LHBTIQ+’ers en dakloze EU-burgers. Voortschrijdend inzicht kan ertoe leiden dat tijdens de looptijd van het Actieplan een nieuwe groep wordt geïdentifceerd. Doelstelling: Daar waar voor bijzondere doelgroepen de generieke aanpak ontoereikend is, wordt extra inzet gepleegd en worden extra kwetsbare groepen adequaat geholpen.
Om de voortgang van alle inspanningen inzichtelijk te maken, ontwikkelen we een dashboard dat inzicht geeft in de voortgang op regioniveau.
Download de PDF (174 kB) met een overzicht van de leidende principes en actielijnen.
Bestuurlijke afspraken
Met de ondertekening van het Nationale Actieplan Eerst een Thuis op 5 december 2022 steunen de Nederlandse gemeenten de ambitie om een eind te maken aan dakloosheid. In de bestuurlijke afspraken nemen gemeenten de verantwoordelijkheid om met een regionaal plan samen te werken aan de actielijnen.