Wat ziet de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) op het gebied van vervalste diploma’s en VOG’s? Hoe pakt de inspectie dit fenomeen aan? En hoe kunnen gemeenten deze kennis en inzichten gebruiken om hier zelf drempels tegen op te werpen. Tijdens de VNG-kennissessie Tools voor Toezicht eerder dit jaar gaven Ineke van der Sloot, Coördinerend specialistisch inspecteur, en Hanne van Beek, Senior inspecteur, van de IGJ, hierover een presentatie voor gemeenten.
Wat is het probleem?
De IGJ ziet de afgelopen jaren een explosieve stijging van meldingen over mogelijke fraude met diploma’s en VOG’s, door zorgverleners en zzp’ers. ‘Een groot risico voor de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van cliënten’, stelt Van Beek. ‘We zien ongediplomeerde en ongeschikte mensen medische zorg en begeleiding leveren.’
Van der Sloot: ‘De Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) stelt dat zorgaanbieders verantwoordelijk zijn voor het inzetten van goede medewerkers. Ook als zij hun medewerkers betrekken via een bemiddelingsbureau. In de praktijk zie je dat zorgaanbieders die verantwoordelijkheid vaak bij het bureau leggen.’
Sprekende voorbeelden
Van Beek noemt een melding van iemand die een video op YouTube bekeek om te zien hoe hij een katheter moest verwisselen. ‘Wat we verder zien is dat collega-zorgverleners geïntimideerd worden als ze melding willen maken van dergelijke misstanden.’
Van der Sloot: ‘Het kan ook niet zo zijn dat mensen met actuele criminele antecedenten jongeren binnen de jeugdzorg begeleiden. We zien dat daarbij soms sprake is van misbruik van de machtsrelatie van de verzorgende naar de kwetsbare jongere.’
De voorbeelden leveren een beeld op van jonge mannen zonder verleden in de zorg en regelmatig met een crimineel verleden. Ze werken vaak als zzp’er omdat dit een manier is om snel geld te verdienen. Daarom werken ze dwars door alle zorgdomeinen heen. De jeugdzorg is een van de populaire werkterreinen. Om niet te veel in de schijnwerpers te staan kiezen ze vooral voor avond-, nacht- en weekenddiensten. In meldingen gaat het vaak over lui en/of intimiderend gedrag op de werkvloer.
Veelkoppig monster
Een trend is de opkomst van bemiddelingsbureaus met minder goede bedoelingen. Van der Sloot: ‘Die bureaus bemiddelen personeel bij zorgaanbieders en zijn soms zelf ook zorgaanbieder. Ze lijken een steeds centralere rol te spelen in de organisatie van vervalste papieren.’ Van Beek: ‘Ook vermoeden we een link met georganiseerde criminaliteit, drugshandel, witwassen en oplichting van kwetsbare ouderen.’
Een ander probleem dat opdoemt is dat van ‘foute’ legitieme diploma’s. ‘Gekocht of verzilverd via een vervalst traject voor het erkennen van verworven competenties (EVC) of vervalste stages’, vertelt Van Beek. ‘Die laatste zijn afgetekende stages die niet doorlopen zijn. Samen met een aantal partijen onderzoeken we hoe groot dit probleem is en waar de oorzaak ligt.’
Aanpak IGJ
De IGJ werkt aan de implementatie van een IGJ-breed werkproces met een stroomschema, uitgewerkt werkproces en formats voor alle inspecteurs. Doel is om fraude met diploma’s en VOG’s binnen de IGJ uniform aan te pakken.
‘Voor onze deskresearch maken we gebruik van bronnen zoals KvK, SVB, UWV, BIG-, SKJ- en EVC-register’, vertelt Van der Sloot. ‘Bij de controle op vervalsingen raadplegen we DUO, Justis, scholen, opleiders en het EVC-register. Op dit moment kijken we of het voor de IGJ mogelijk is om rechtstreeks toegang te krijgen tot het diplomaregister van DUO.’
Van der Sloot benadrukt dat veruit de meeste zorgaanbieders hun werk goed doen en willen doen. ‘De sleutel ligt wat betreft de IGJ bij hen en pgb-houders. Ze zijn volgens de Wkkgz verantwoordelijk voor de mensen die ze inzetten. Dat gaat om screening van diploma’s bij personeel, onderaannemers en (ingehuurde) zorgverleners. Maar het betekent ook dat ze alle nieuwe zorgverleners, zeker die nog weinig ervaring hebben in de zorg, goed inwerken en begeleiden. Ze moeten zich hier bewust van zijn en er actief beleid op inzetten. We spreken zorgaanbieders bij onze bezoeken aan op hun verantwoordelijkheid.’
Wat pgb betreft zouden cliënten moeten checken wie ze in huis halen voor pgb-hulp, vindt Van der Sloot. ‘Is degene die zorg gaat verlenen echt wie hij of zij zegt te zijn? En is deze persoon bevoegd en bekwaam om deze opdracht uit te voeren?’
Samenwerking bij nieuwe problemen
Van Beek ziet ook hoe de benodigde samenwerking van de grond komt om de ‘nieuwe’ problemen aan te pakken. ‘We verkennen die problemen samen met de Inspectie van het Onderwijs, DUO, de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven en de Nederlandse Arbeidsinspectie. Allemaal met het besef dat dit een serieus risico is.’
Wat gemeenten kunnen doen
In tegenstelling tot de IGJ kunnen gemeenten zorgaanbieders screenen. ‘In de inkoopvoorwaarden Wmo en Jeugdwet kun je als gemeente eisen stellen aan de screening door zorgaanbieders van medewerkers en onderaannemers’, ziet Van der Sloot. ‘Die eisen kun je dan vervolgens ook toetsen.’
Bij twijfel over de echtheid van diploma’s geeft het diplomaregister van DUO uitsluitsel. EVC-trajecten zijn te vinden in het openbare EVC-register. ‘Maar’, waarschuwt Van Beek, ‘diploma’s die niet op de juiste manier verkregen zijn, bijvoorbeeld door stagevervalsing, staan ook in het diplomaregister. En let op: een EVC-portfolio is geen diploma!’
Volgens Van der Sloot kun je op basis van andere signalen – zoals een heel jong iemand zonder noemenswaardige werkervaring – vaak wel een inschatting maken of bijvoorbeeld een EVC-traject wellicht niet klopt. ‘Dat mag je ook van een zorgaanbieder verwachten.’
Van Beek wijst er nogmaals op dat het niet enkel gaat om risico’s met diploma’s, maar, zeker in de jeugdzorg, soms ook met VOG’s. ‘Gemeenten kunnen als verplichting opnemen dat een zorgaanbieder voor contractering geldige VOG’s moet kunnen laten zien. Van bestuurders, medewerkers en onderaannemers. Bij twijfel kan een gemeente een VOG laten controleren door Justis.’
Een laatste tip: check bij controle altijd de identiteit. Van der Sloot: ‘Een rechter veroordeelde een aantal verdachten voor oplichting en valsheid in geschrifte. De zaak van andere verdachten werd geseponeerd. Bij het aanleveren van diploma’s en VOG’s was hun identiteit niet gecheckt.’
Community Proeftuin aanpak zorgfraude
In de proeftuin onderzoeken de regio’s Hart van Brabant en Twente en de VNG samen met andere gemeenten en ketenpartners effectieve methoden om zorgfraude tegen te gaan. Een van de thema’s is screening en selectie. Wilt u weten wat er al gebeurt op het gebied van diploma’s en VOG’s, meepraten of vragen stellen? Stuur dan een mail om deel te nemen aan de community.