De Woningwet bevat voorschriften over ongedierte, reinheid en preventie. Art. 8, tweede lid, onder 2 en 3 Woningwet. De gemeente heeft de taak toe te zien op de naleving van de voorschriften van de bouwverordening en ingeval van overtreding handhavend op te treden. Handhaven is plicht, gedogen is uitzondering. In gevallen van dieren die een gevaar opleveren voor de volksgezondheid (ratten) is het nauwelijks voorstelbaar dat u redenen heeft om niet op te treden.

Een handhavend optreden kan onder meer bestaan uit bestuursdwang, waarbij van overheidswege de nodige maatregelen worden getroffen. U kunt dit zelf doen of - althans de uitvoerende maatregelen - uitbesteden aan een deskundig bedrijf. Onder deskundig bedrijf kunt u verstaan een bedrijf met iemand die in het bezit is van het vakbekwaamheidsdiploma SVO (Stichting Vakopleiding Ongediertebestrijding). Bestuursdwang geschiedt op kosten van de overtreder.

Dan moet die overtreder wel bekend zijn. Wanneer niemand iets doet en de diertjes zich vermenigvuldigen is op een gegeven moment een flatgebouw, een hele straat of buurt vergeven van het gedierte. Dan is de oorsprong meestal niet te achterhalen en blijft de gemeente zitten met de kosten. Want er wordt van uitgegaan dat de gemeente een zorgplicht heeft op het gebied van de volksgezondheid.

In het verleden is uit jurisprudentie gebleken dat kostenverhaal in redelijkheid dient te geschieden en dit had tot gevolg dat voor zover een bestuursdwangactie mede op basis van algemene volksgezondheid en leefbaarheid geschiedt, dit deel van de kosten niet kan worden verhaald op de individule burger.

Dit verhaal heeft voor de praktijk enkele concrete gevolgen gehad: melden van ongedierte laagdrempelig maken, dus de burger hoeft niet te vrezen voor hoge kosten, want dan meldt hij niet. Zo snel mogelijk optreden: overleg, handhavingsactie, afspraken maken met grote woning- en gebouwbeheerders (corporaties).

Indien vaststaat dat er een algemeen volksgezondheidsbelang / leefbaarheid aan de orde is, en dit is altijd het geval waar het gaat over ratten, zelf pro actief optreden en niet wachten totdat een burger meldt. Pro actief betekent zelf optreden op eigen verantwoordelijkheid en kosten.

Uitzondering is de rattenbestrijding in gebieden die in beheer zijn van een Waterschap e.d. en in bedrijven die een bijzondere aantrekking hebben op ongedierte (graanopslag enz). Bij deze laatstgenoemde categorie is meestal een deskundig bestrijdingsbedrijf of een loonbedrijf door het waterschap of het agrarische (bedrijf) ingeschakeld voor ongediertebestrijding.

Het Kennisinstituut Beheersing Ongedierte (KiBO) is het wetenschappelijke instituut op het gebied van de preventie en bestrijding van ‘ongedierte’. Het kennisinstituut ontwikkelt op basis van wetenschappelijke- en praktijkkennis (voorlichtings-)materiaal om op een zo duurzaam mogelijke wijze invulling te geven aan het beheersen van ongedierte, tegenwoordig plaagdieren genoemd*.

De branche van bestrijdingsbedrijven heeft zich verenigd in de NVPB www.nvpb.org/ . De VNG heeft geen specifieke expertise om vragen rond bestrijding van ongedierte te beantwoorden. Voorts is van belang de website over de dierplaagbestrijding www.kad.nl. Het KAD adviseert gemeenten en anderen over de aanpak van de bestrijding. Veel gemeenten hebben een contract met het KAD gesloten over deze dienstverlening.

*Met betrekking tot de terminologie volledigheidshalve het volgende. Deskundigen uit Wageningen menen dat ongedierte niet bestaat, elk dier heeft nut. Dieren waarvan de mens soms hinder ondervinden, noemen we plaagdieren, een verzameling plaagdieren een dierplaag.