Hieronder is het artikel te lezen. In de komende periode werkt de VNG onder andere aan een handreiking: Regionaal samenwerken aan sociaaleconomisch beleid. Deze is bedoeld om (centrum- en regio)gemeenten te inspireren en praktische tools en tips te geven om – met het oog op de hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur – de beweging naar de economie en arbeidsmarkt van de toekomst (verder) optimaal vorm te geven. 

De arbeidsmarkt van de toekomst: een dwarsdoorsnijdende opgave

Elk talent telt

De krapte op de arbeidsmarkt is voelbaar schrijnend én groeiend. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) noemt het in de meest recente begroting niet voor niets: 'Een dwarsdoorsnijdende uitdaging bij alle opgaven waar EZK voor staat. De personeelstekorten vormen op dit moment een grote belemmering voor de klimaat- en digitale transitie, als ook voor het realiseren van duurzame groei.' Daar stoppen de effecten niet. Als VNG zien we dat het realiseren van duurzame economische groei regionaal en nationaal onder druk staat. Het – kwalitatief op orde - draaiende houden van primaire sociaalmaatschappelijke stelsels, zoals zorg, onderwijs of publieke dienstverlening, is een continue uitdaging. Tot slot zien we dat grote opgaven waar we als samenleving voor staan, zoals de verduurzaming of de woningbouw, minder snel uitgevoerd worden, onder meer door een gebrek aan capaciteit.

Wat we eerder al wisten, blijkt nog manifester. Elk talent telt. Wendbaar en veerkrachtig menselijk kapitaal is essentieel. Dat kan het vliegwiel zijn om de maatschappelijke opgaven van nu en de toekomst te realiseren en brede welvaart voor iedereen mogelijk te (blijven) maken. De urgentie om (strategisch) arbeidsmarktbeleid te voeren is groot. Hier merken we op het vlak van ‘human capital’ 2 vooraanstaande trends:  

1. We zien dat steeds meer gemeenten op regionaal niveau samenwerken op het gebied van economie en (inclusieve) arbeidsmarkt. Vaak gebeurt dat in multi-helix ecosystemen. Bedrijfsleven, onderwijs, sociale partners en overheden werken hierin samen op strategisch, tactisch en operationeel niveau. 
2. Er wordt gewerkt vanuit een opgavegerichte benadering, of daar wordt in ieder geval naar gestreefd. Impactvol en toekomstbestendig arbeidsmarktbeleid is – vanuit opgaven beredeneerd – gebaat bij een integraal vertrekpunt. Dat wil zeggen, het vraagstuk wordt benaderd vanuit de (veranderende, regionale) werkgelegenheidsvraag. Er is oog voor de versterking van economisch verdien- en innovatievermogen én inclusieve werkomgeving en bestaanszekerheid voor inwoners. Deze brede benadering waarin regionale vraagstukken ook worden aangevlogen met regionale oplossingen, sluit aan bij het dit jaar gepubliceerde rapport ‘Elke regio telt!’.

De regio als vindplaats: een domeinoverstijgende samenwerking

 De regio is steeds vaker de context waar wordt gewerkt aan deze opgave. We zien daar het volgende gebeuren:

• Ecosystemen van (mkb-)ondernemers, onderwijsinstellingen, sociale partners en overheden experimenteren op een werkbaar schaalniveau in de ontwikkeling van strategisch meerjarenbeleid en de versterking van elkaars uitvoeringskracht, expertise en netwerk.
• Innovaties worden in de regio’s aangejaagd in en door het regionale bedrijfsleven.
• Sectoren en ondernemers ontsluiten onderling kennis en verenigen zich rond gezamenlijke belangen en uitdagingen.  
• Circulaire processen en het circulair produceren worden wordt toegepast en opgeschaald.
• Onderwijs kan zich hier flexibel(er), meer hybride en innovatief organiseren op een arbeidsmarktrelevante manier. Dit doordat zij op operationeel niveau al veel samenwerken met het regionale bedrijfsleven en hun onderwijsaanbod goed kunnen laten aansluiten hierop en tot uitvoering kunnen brengen mét het bedrijfsleven, vooruitlopend op de vraag van de toekomst.
• Tenslotte, overheden ontwikkelen steeds vaker op regionaal schaalniveau visies, programma’s of andersoortig beleid binnen en met deze ecosystemen.

 Te midden van deze regionalisering van human capitalbeleid, constateren we nog steeds dat het niet altijd makkelijk blijkt om als ecosysteem, individuele partner of lokale overheid te navigeren in het oerwoud van verschillende regelingen, wettelijke kaders, incidentele middelen en beleidsinstrumenten. Ter illustratie, ‘Leven Lang Ontwikkelen’ is één van de belangrijke routes naar wendbaar en weerbaar menselijk kapitaal. In de afgelopen periode benoemden we regelmatig dat er meer dan 40 regelingen bestaan die levenslange ontwikkeling stimuleren. Juist waar regio’s belangrijke stappen zetten in een samenhangende aanpak en uitvoering op het gebied van leven lang ontwikkelen, blijven we als VNG actief in gesprek met het rijk over minder verkokering, toegankelijke ontsluiting van regelingen en aansluiting hiervan op de regionale samenwerkingsverbanden en sector overstijgende impact. Daarbij is aandacht voor voldoende, structurele financiering en voldoende uitvoeringskracht altijd aan de orde.

Sociaaleconomisch beleid: economie en arbeidsmarkt

De arbeidsmarktopgave is vanwege de complexiteit niet oplosbaar vanuit één beleidsdomein of één organisatie. Termen als ontschotting, ontsnippering en integraliteit vliegen ons om de oren in programma’s, projecten en plannen. De VNG constateert dat – waar dit veelal werd toegespitst op tactische projectformuleringen en operationele uitvoering – deze termen steeds vaker toegepast worden in de initiërende fase van beleidsontwikkeling. 

Een gezamenlijke paraplu

Regio’s waarin multi-helix wordt samengewerkt aan arbeidsmarktbeleid begeven zich in verschillende ‘domeinen’, zoals economie, sociaal domein (werk en inkomen) en onderwijs. Het over de grenzen van deze domeinen heen kijken en het spreken van de taal van de diversiteit aan partners, vergt een fris perspectief op sociaaleconomische samenwerking. Het bij elkaar brengen van de verschillende perspectieven en belangen onder één gezamenlijke paraplu van gemeenschappelijke ambities en doelen, helpt om dit mogelijk te maken. Arbeidsmarktrelevante en vraaggestuurde dienstverlening aan ondernemers en inwoners, het ontwikkelen en toegankelijk ontsluiten van (innovatieve) scholingsmogelijkheden, is essentieel in het bij elkaar brengen van vraag en aanbod. Samenwerking tussen en eigenaarschap van partners hierbinnen kunnen optimaal gerealiseerd worden wanneer organisaties weten welke (onmisbare) schakel zij zijn in het laten draaien van het tandwiel richting de gewenste impact. 

Integraal perspectief

Tegelijkertijd vraagt dit ook het nodige van gemeenten en regionale samenwerkingsverbanden. De ambitie richting de vorming van sociaaleconomisch beleid is overal zichtbaar. Maar dit gaat niet vanzelf. Het vraagt om een integraal perspectief en een opgavegerichte samenwerking die domeinen overstijgt. Sterker nog, het vraagt om een actieve koppeling tussen sociaal- en economisch domein. Zowel intern, tussen afdelingen en ambtenaren onderling, als extern, met individuele partners en in de governance. 

Handreiking

De VNG ondersteunt gemeenten graag verder in het uitwisselen van behoeften en kennis hierover. Dit doen we specifiek door de ontwikkeling van een handreiking, met en voor gemeenten, voor het vormgeven van sociaaleconomische meerjaren agenda’s in de regio. Dat doen we niet geïsoleerd. We zien juist kansen met de overige speerpunten binnen economische agenda’s. 

Een prominent voorbeeld hiervan is het Actieagenda mkb-dienstverlening, die kortgeleden is gepresenteerd. Vanuit hier wordt vanuit de 1-overheidsgedachte en publiek-privaat gewerkt aan het optimaliseren van de ondernemersdienstverlening aan bedrijven. Deze ondernemersdienstverlening kan op zijn beurt uiteraard ook bijdragen aan het stimuleren van de benodigde leercultuur, (latente) vraagarticulatie en wegwijzer zijn voor de arbeidsmarkt gerelateerde vragen. Het kunnen maken van deze verbindingen richting het economische domein, maar ook richting het sociale, inclusieve domein, zoals de hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur, is essentieel. Dit doen op ministerieel niveau is van grote toegevoegde waarde, maar we wensen ons als lokale overheden toe dat we dit ook realiseren op regionaal en lokaal niveau.  

Toekomstbestendig en duurzaam arbeidsmarktbeleid 

De omschreven trends – samen te vatten in regionaal sociaaleconomisch human capital beleid –  manifesteren zich op verschillende manieren. Er is een enorme kans om een vliegwieleffect te creëren waarbij impactvol human capital beleid instrumenteel is in de grotere maatschappelijke missies van de komende tijd, zoals het realiseren van brede welvaart en de grote transities waar we voor staan.

We geloven dat het in de regio gebeurt, juist ook op het domein van arbeidsmarkt, economie en onderwijs. Human Capital is één van de 4 economische speerpunten van de VNG en het Bestuurlijk Netwerk Economie. Wij willen relevante dienstverlening, kennisuitwisseling en belangenbehartiging aanbieden, voor en namens gemeenten. Daarnaast werken we uiteraard nauw samen met andere gemeentelijke netwerken, zoals o.a. de G4, G40, M50, K80 en P10.  

Meer informatie

Bent u als medewerker van een gemeente, regio of triple helix-partner geïnteresseerd in meer informatie over hoe wij hier mee aan de slag zijn, neem dan gerust een kijkje op de VNG-website. Heeft u een goed voorbeeld van regionaal human capital beleid of wilt u meer weten hierover, neem dan contact op met economie@vng.nl. Bent u geïnspireerd? Deel dit artikel vooral met uw collega’s die - wellicht nu nog vanuit een ogenschijnlijk ‘ander’ domein – werken aan dezelfde opgave als u!